Folk kom mann av huse til bok-lanseringa i Sjøstova laurdag ettermiddag. Rundt 60 personar både frå øyane og fastlandet møtte fram for å høyra om Tjerand Aske-boka – langt fleire enn venta.

Midt på vinteren i 1931 sykla Tjerand Aske (1906–1976) over Folgefonna! Det er denne historia mange av oss har høyrt opp gjennom tidene, men forteljinga om eventyraren og den litt spesielle mannen frå Borgundøy i Fjelberg har endå fleire sider – både på godt og vondt.

Vinteren 1931 gjekk Tjerand Aske (1906–1976) frå Fjelberg over Folgefonna, slik han også gjorde året før medan han arbeidde på ein gard i Hardanger. Han skulle tilbake til jordbruksskulen på Utne etter juleferien. Men denne gongen rodde han like frå Borgundøy til Rosendal og gjekk derifrå inn Hattebergsdalen, opp Ringerike til Prestavatnet og vidare innover til fonna.

Bjarne Kaldestad har levd eit langt liv saman med kona Edith. Begge er glade for at dei får vera to ilag når dei er komne så langt opp i åra. Kva som kjem etterpå, når det ein gong er slutt her på jorda, går han ikkje rundt og tenkjer på til dagleg. Men han filosoferer likevel av og til over liv og død og kva som er meininga med livet. Han er sikker på at når den siste stunda kjem, er det slutt for godt. Det er ikkje noko liv etter dette, meiner han.

Berre så de veit det; eg er fødd i november, er bestemor og les bøker. Dagleg. Men i dag er eg litt i Linda Eide si ånd. I alle fall vart eg det, då eg las eit par setningar på ein blogg eller ein Twitter eller ka det no var, om ei som på kvinnedagen drista seg til å leggja ut eit «self-promoterende» bilete. Ho skreiv noko om «post-metoo» óg, utan at eg fekk heilt med meg kva ho meinte, for då var eg alt blitt litt irritert.

At språket utviklar seg, det er så. Men her er det etter mi meining meir ei språkleg innvirkning. Og når eg fyrst er i det irriterte hjørna, kan eg no ta med «levere». I mitt hovud handlar dette omgrepet om å gje frå seg noko konkret. Postbilen leverer post, før i tida også på døra. Varetraileren leverer varer til butikken.

Men ein som hoppar langt på ski, kanskje til 19 i stil? Han leverer ikkje! Han hoppar fint og langt. Ole Einar Bjørndalen leverer ikkje når han fyk avgarde på ski så slevene renn etter ei feilfri skyting. Han går fort på ski og skyt bra.
I politikken har me rikeleg av språkleg innvikling, så mykje at sjølv ei bestemor som er fødd i november ikkje skjønar bæret. Det kan no vel ikkje vera meininga, vel?

Kva ville Linda Eide sagt? Kan me plis få att eit enkelt og lett forståeleg språk? (Eg heldt på å skriva funksjonelt, men då hadde eg vel møtt meg sjølv i døra.)

Jorunn Toskedal
9. mars 2018.

– Livet har fare fint med meg, trass i nokre sjukdomstilfelle, så eg gler meg kvar dag over at eg har det så godt no i alderdomen. Det seier Aslaug Eik, tidlegare lærar og bondekone i Omvikdalen. Ho er fødd og oppvoksen på ein alminneleg vestlandsgard i Breim i Nordfjord saman med åtte søsken. Aslaug er ikkje i tvil om at ein av grunnane til at ho er blitt over nitti år, og har ei relativt god helse, er at ungane måtte læra seg å arbeida frå dei var ganske små.

Var det ikkje i går då, at me fann fram jolepynten, sette dei gamle tinga våre på faste plassar, pynta joletreet, som aldri har vore finare enn i år, laga til gjesteromma og fylte kakeboksar, kjøleskap og frysarar til randa?

At jolegjestene kom, og me koste oss ilag med spel og moro? At me sessa oss rundt bordet, song «Fager er jorda» og åt det beste pinnekjøtet nokon gong (Det gjer me kvart år). At heile storfamilien var samla til jolelunsj og triveleg samvær? Late romjolsdagar med trivelege spel og gode samtalar?

Tida går fort til vanleg, og i jola fyk ho. Men det var i alle fall i går det var nyttårsaftan, med vossingar i tre etasjar, og med ei riktig så kjekk feiring ilag med alle på garden.

Og så er det nytt år, med blanke ark og fargestiftar, som det heiter. Kvardagen kan koma og det er litt godt, det óg.

Men eg ser altså tilbakers på ei god jolehelg, og kan berre seia: Du verda, kor heldig eg er!

Jorunn Toskedal
01.01.18.

Håkon Røssland frå Husnes har vore døden nær to gonger i livet sitt, og det er nesten utruleg at han overlevde den siste gongen – i september 2016 – då han fekk hjarteinfarkt med påfølgjande hjartestans i tjue minuttar. Fleire tilfeldigheter og rask innsats frå kona, ein son og helsepersonell både på Husnes og i Bergen, gjorde at han i dag er i live og kan fortelja historia si.

Ovidia Jaastad (101 år) har budd i Hardanger sidan før siste verdskrigen. Likevel er ho kry over at ho framleis kjenner seg som ein ekte kvinnhering. Vi har møtt henne på Utneheimen, der ho har budd dei siste fem åra. Her har ho det trygt og godt på alle måtar; får godt stell av kjekke og flinke pleiarar og middagsmat frå eige kjøken kvar dag.

– Ein kan ikkje ha det betre enn dette når ein er så gammal, seier den utflytte kvinnheringen med jentenamnet Helvik, og opprinneleg frå Sunde.

– Det er eit einsamt liv å vera åleine når du er gammal, så eg vil helst flytta herifrå no, seier snart 99 år gamle Kasper Hjelmeland i Omvikdalen. Men då tenkjer han ikkje først og fremst på at det minkar på tida hans her på jorda, men at han kan få seg ein plass ved Ølve alderspensjonat om ikkje så lenge. Om han får leva ei stund til, er det dit han vil. Det er eit førsteklasses hotell i hans auge. Til Rosendalstunet vil han i alle fall ikkje, slår den aldrande mannen fast.

Vel overstått nasjonaldag. Eg gjekk ikkje i tog, og ikkje høyrde eg tale for dagen. Eg såg knapt nok kongen på balkongen! Veit ikkje om eg høyrde «Ja, vi elsker» ein gong. Likevel hadde eg ein svært så triveleg dag saman med kjende og kjære. Så kvifor har eg litt dårleg samvit då? Eg trur eg veit det. Det er fordi eg ikkje «stiller opp». Her vert det laga til 17. mai-høgtiding i kvar ei bygd. Det vert pynta og fjelga på førehand, kjøkengjengen lagar mat i dungevis og serverer, og is, pølser og brus vert selde. Kor og korps fartar mellom bygdene og 17. mai-toga, talarar har sveitta på førehand for å få spøta saman nokre velvalde ord, og leikar vert arrangerte.
Og når festen er omme skal det ryddast og vaskast. Ein kjempeinnsats av frivillige. Og så stiller ikkje eg opp! Eg har teke min del både av tillaging, potetskrelling, pynting og taling, eg òg, det er ikkje det. Men tenk om ingen hadde kome? Det ville bli trist, det. Kanskje bør eg gå nokre rundar med meg sjølv til neste 17. mai? I alle fall: Takk til alle i dugnadsgjengar og i korps og kor, som lagar nasjonaldagar rundt om i bygdene våre. Heider og ros til dykk!

Jorunn Toskedal
18.05.17.

Trygve Haugland i Uskedalen nærmar seg 89 år, men seier som Kong Harald; det er berre eit tal. Han kjenner seg ikkje gammal på noko vis. Einaste plage han har, er at føtene ikkje alltid er som dei skal. Bortsett frå det fungerer både hovud og syn så bra at han framleis kan køyra på tur i bubil med kona si. Dei to overtok garden på Haugland i 1960 og dreiv han i 32 år. Garden har vore i same slekta like sidan 1700-talet.

Me blir visst litt mimrete med åra? Det er noko som heiter å gå i barndommen, ikkje sant?
Tankane mine går i alle fall ofte til «før i tida», og i dag koste eg meg med å tenkja på kollegaer eg har hatt opp gjennom tida. Den trygge, gode læraren på den todelte skulen på «den ytterste, nakne øy», der eg starta mitt yrkesliv, ho som gav meg råd og rettleiing, som fylgde meg vidare i alle år. Dei kreative, humørfylte kollegaene på neste skule, dei som var med på å prøva ut nye metodar, og som gjorde spennande og artige ting saman med både elevane og oss vaksne. Dei som tok godt imot meg då eg skifta beite og vart byråkrat, som viste meg tillit og gav meg ansvar, og gav meg klare tilbakemeldingar, både positive og negative. Dei som tok godt imot meg som rektor og var kjekke samarbeidspartar, og opptekne av å gje elevane eit best mogeleg tilbod. Alle dei eg har hatt gleda av å samarbeida med. Dei eg har ledd med, ete nista mi med, diskutert med, funne løysingar saman med, prata tull med og snakka fortruleg med.

Takk!

Jorunn Toskedal
15. mai 2017

Johannes Johnsen på Sæbøvik er glad for å kunna bu heime ilag med kona si, Kristine, så lenge han kan. Når dei er to, held dei også liv i kvarandre, seier mannen som no nærmar seg 92 år. Eit liv på Halsnøytunet, der mange berre sit og stirer inn i veggene, ser han absolutt ikkje for seg. Han trur det blir alt for passivt for ein som har arbeidd og slite gjennom eit langt liv.

– Så sant du slepp unna alvorlege sjukdomar og får behalda ei nokolunde tilfredsstillande helse, er det ikkje så ille å bli gammal. Det seier snart 97 år gamle Trygve W. Eikeland på Sunde. At høyrsel og syn er vorte litt dårlegare med åra, plagar han ikkje så mykje. Verre er det at han på grunn av ein dårleg rygg ikkje lenger får stelt hus og heim slik han ønskjer – før han fer herifrå.

Dessutan plagar det han at ungane hans har sine eigne hus på kvar sin kant av landet, og at barndomsheimen deira dermed kan koma på andre hender når han er borte. Den tanken likar ikkje Trygve.